Historische vrouwenkleding in het MoMu: hedendaagser dan je denkt

Wat droegen vrouwen uit de West-Europese burgerij tussen 1750 en 1950? Op die vraag biedt de nieuwe expo in het Antwerpse ModeMuseum 'Een Leven in Mode. Vrouwenkleding 1750-1950. Uit de collectie Jacoba de Jonge' een soms verrassend antwoord.

We denken allemaal meteen aan korsetten en hoepelrokken, maar niet aan zwangerschapskorsetten, negligés en verkleedkleren met kruiswoordraadselprint. Toch behoorde ook dat - en nog veel meer - tot de garderobe in die periode.

Bovendien vertoont de mode uit de vorige eeuwen opvallende gelijkenissen met de hedendaagse: de inspiratie die Zara haalt op de catwalk, shapewear, luipaardprints, afneembare kraagjes, het combineren van verschillende prints...het is niet alleen iets van de 21ste eeuw.

afbeelding: campagnebeeld
MoMu

De tentoonstelling 'Een Leven in Mode' is de eerste in het ModeMuseum (MoMu) die volledig is opgebouwd uit historische silhouetten. Een groter contrast met de vorige expo rond Walter Van Beirendonck is nauwelijks mogelijk. 


Uit de collectie Jacoba de Jonge
Alle kledingstukken zijn afkomstig uit de collectie van de Nederlandse Jacoba de Jonge. Zij bouwde de afgelopen decennia een indrukwekkende verzameling op van maar liefst 2500 objecten. Daarvan zijn nu een honderdtal silhouetten de bewonderen in het MoMu. “Sommige van de kleren heb ik zelf gedragen,” vertelt Jacoba,”Niet om uit te gaan, maar gewoon thuis om te weten hoe de kleren aanvoelen. Zo is mijn fascinatie voor historische kleding trouwens ook ontstaan: toen ik de jurk uit 1900 van een groottante paste. Dat voelde heel vreemd en stijf. ik kon ze ook niet zelf alleen aantrekken. Ik geraakte niet bij alle haakjes. Ik vond het boeiend dat het voor mijn groottante blijkbaar normaal was om zo’n jurk te dragen…en mijn interesse was aangewakkerd.”

foto: Elien Pauwels

"Aanvankelijk paste ik alle kleren zelf. Ik wilde weten hoe ze aanvoelden, hoe ik erin bewoog. Zo is er een heel groot verschil tussen een hoepelrok en een rok met een dik pak onderrokken, dat voelt helemaal anders aan. Na een tijdje ben ik gestopt met passen, de nieuwsgierigheid werd dan minder want ik kende de modellen," vertelt Jacoba.

foto: a fashion girl

Scenografie
Bij het binnengaan van de expo kan je een interview met Jacoba bekijken. Daarna wandel je binnen in het verleden. De expositieruimte is aangekleed door architectenduo Kersten Geers en David Van Severen. Een print van kasseien op de vloer en foto's uit vervlogen tijden roepen een stadsbeeld op dat lichtjes doet denken aan Parijs.

Fotografie (c) Ronald Stoops

Fotografie (c) Ronald Stoops
Het mixen van kleuren en prints is ook niets nieuws. Dat bewijzen de zogenaamde 'sits' uit de collectie.

Prada vs. Zara, ook al in de 18de eeuw
De tentoonstelling is opgebouwd uit 13 delen. Eerst worden modieuze elegante kledingstukken en de kopieën ervan die hun weg vonden naar de burgerij naast elkaar geplaatst. Een praktijk die we vandaag de dag nog altijd kennen, denk  bv. maar aan de kledij van Zara die sterk geïnspireerd is op de catwalkcollecties van bekende ontwerpers.

Een interessante oefening om te zien of je zelf de verschillen opmerkt: kijk eens naar onderstaande foto en raad welk het zogenaamde 'couturestuk' en welk de kopie is. Hieronder geef ik uiteraard het antwoord.

foto: a fashion girt

De japon met luipaardprint in organzazijde is het elegante stuk, nl. een jurk van Dior uit ca. 1954. De gele japon in tule uit ca. 1955 is een kopie die op de stijl gebaseerd is. De gele jurk is overdadiger, heeft niet de mooie belijning van de Dior en is uitgevoerd in een goedkopere stof. Wanneer je naar de details kijkt, zie je dat de Dior net iets fijner en mooier afgewerkt is met subtielere details. Op de foto is dit misschien minder zichtbaar - een reden om de tentoonstelling te bezoeken en te zien of je daar de verschillen kan spotten!


Voor elk moment van de dag een andere dresscode, van loungewear tot shapewear
In het volgende deel van de expo ontdekken we dat de vrouwen tussen 1750 en 1950 verschillende kledingstukken droegen op verschillende momenten van de dag. Tot een uur of 14 droegen ze een negligé waarin ze ook bezoekers konden ontvangen. Pas ’s namiddags kleedden ze zich aan voor de activiteit van die dag: paardrijden, in het park wandelen, winkelen… ’s Avonds werden de strakke korsetten en avondkleding bovengehaald. Net zoals nu thuis een casual outfit (loungewear) wordt aangetrokken en voor een feestje shapewear wordt bovengehaald. Zo veel is er ook weer niet niet veranderd sinds 1750. Alhoewel ik me thuis niet meteen onderstaande negligés zie aantrekken.

foto: Elien Pauwels
Kleding voor thuis

Voor elk moment van de dag was er dus een eigen kledingcode. Die kleding volgde dan ook nog eens de heersende modetrends. Want ook in de voorbije eeuwen veranderden stoffen, snits, modellen, kleuren…met de regelmaat van de klok. Ververs en wolhandelaars bepaalden welke kleuren en prints er in de mode waren. Het hof was dé trendsetter die als voorbeeld diende voor de burgerij.

Zwangerschapskleding
Vrouwen waren de voorbije eeuwen vaak zwanger. Iets waar ze niet te veel de aandacht op wilden vestigen. In hun jurken is enkel vanuit zijaanzicht zichtbaar dat ze zwanger waren. Onder de jurken droegen ze een zwangerschapskorset om aan de modenormen te blijven voldoen.

foto: Elien Pauwels
Een zwangerschapsjurk

foto: a fashion girl
Zwangerschapskorset

foto: a fashion girl
Zwangerschapskorset onder een jurk.
Beeld uit de film Dresses Undressed van Bart Hess met medewerking van Harm Rensink.

Afneembare kraagjes, trendy in 2011 en 1840
Accessoires waren ook de voorbije eeuwen erg geliefd. Door bv. een afneembare sleep aan een jurk te maken kon een outfit heel makkelijk aangepast worden. Ook sjaals, kragen... vormden dankbare accessoires. Kraagjes verschenen het afgelopen jaar ook weer in het huidige modebeeld, het bewijs dat er niets nieuws onder de zon is.

Kleren vermaken en recycleren
De vindingrijkheid om kleren aan te passen door ze te vermaken komt ook aan bod - een principe dat tegenwoordig weer een heropleving kent.

Hieronder zie je een oorlogsjapon in zijde (1940-1945) die werd gemaakt van de steenrode achterkant van de stof van een japon uit omstreeks 1898. Leuk detail is dat de steenrode binnenkant van de stof werd gebruikt en niet de wijnrode buitenkant. Steenrood was immers meer in de mode rond 1940. Zo zie je hoe creatief jurken werden vermaakt.

foto: a fashion girl

foto: a fashion girl
Beeld uit de film Dresses Undressed van Bart Hess met medewerking van Harm Rensink.

Bovenstaande is nog maar een klein deel uit de omvangrijke tentoonstelling. Ook verkleedkleding, sportkleding, reiskleding, zomerkleding ... komen aan bod. De moeite van het ontdekken waard.

Zwart is niet van alle tijden
Opvallend: in de expo zijn weinig zwarte jurken te zien. Zwart was vroeger vooral rouwkleding. Pas de laatste decennia werd zwart dé modekleur bij uitstek. Jacoba de Jonge heeft hier een eigen theorie over ontwikkeld:"De voorbije eeuwen sijpelde de toonaangevende mode naar beneden door. Er was één duidelijk modebeeld en iedereen hield zich eraan. Je wilde niet te veel van de norm afwijken. Die norm is vervaagd in de jaren 60 en 70, ineens kon je dragen wat je wilde. Maar mensen willen nog altijd bij een groep horen en dat uitdrukken door hun kleding. Wanneer er geen norm is, is dat veel moeilijker. Daarom werd volgens mij zwart -of donkere kleding- de norm. Omdat er tegenwoordig niet één modebeeld is, kiezen veel mensen voor zwart. Je valt in het zwart nooit uit de toon. Of je nu naar dezelfde receptie gaat in jeans met blazer of in een cocktailjurk, zo lang het zwart is, is het goed en ben je niet under- of overdressed. Zwart geeft veiligheid wanneer er geen duidelijke conventies zijn."

foto: Elien Pauwels
Kleurrijke jurken

foto: a fashion girl
Twee van de weinige zwarte jurken

Praktisch

• Een Leven in Mode, Vrouwenkleding 1750 – 1950, Uit de collectie Jacoba de Jonge
• van 21 maart tot 12 augustus 2012
• MoMu – ModeMuseum Provincie Antwerpen, Nationalestraat 28, 2000 Antwerpen
• http://www.momu.be/

Lees ook mijn artikel op de website van de stad Antwerpen: http://www.dna.be/artikel/mode-van-alle-tijden